علویان ترکیه

نصیریه، فرقه غالی منسوب به محمد‌بن نصیر نمیری، در سدهٔ سوم در عراق ظهور کرد، و بعدها حسین بن حمدان خصیبی بیشترین نقش را در ترویج این کیش سرّی در شام داشت.

امروزه آثار مکتوب بسیاری از این فرقه نزد علویان سوریه برجامانده که شواهد تاریخی اصالت بخشی از آن را تا سده‌های نخستین تأیید می‌کند. آثار نویافته نصیریه شاهد صحت بسیاری از داده‌های منابع فرق دربارهٔ عقاید و تاریخ غالیان زمان ائمه (ع) است، و در جای‌جای آن، تصریحات و رموزی از عقایدی مانند خداانگاری اوصیا (ع)، تناسخ و بابیت سران غلو دیده می‌شود.

هجوم غرب صنعتی به سرزمین‌ های اسلامی از جمله: شبه قاره هند، ترکیه عثمانی، مصر و مغرب عربی، بویژه از آغاز قرن نوزدهم میلادی به بعد، واکنش‌های متفاوتی را در میان نخبگان مسلمان پدید آورد که جریان‌ها و جنبش‌های فکری و دینی اسلامی معاصر از پیامدهای آن می‌باشد.

جریان‌هایی که اگرچه ریشه در تاریخ و فرهنگ اسلامی داشتند، اما در ظرف زمانی مزبور با شکل و محتوا و رویکردهای تازه‌ای احیاء و به صورت چهار جنبش سنت‌گرایی، سلفی‌گری، نوگرایی، احیاء و اصلاح فکر دینی رخ نمودند.

اثر حاضر بخشی از مطالعه‌ای دراز دامن در این‌باره است که با کاوش در تاریخ تقابل دو تمدن اخیر شرق و غرب، به تحلیل چگونگی پیدایش طلایه‌داران این ماجرا، و سیر تحول و تطور اندیشه‌های آنان پرداخته است، اندیشه‌هایی که هم اینک در جهان اسلام پیروان و مخاطبان فراوانی دارد و رویدادهای فرهنگی، دینی و اجتماعی سترگی را رقم زده است.

بی تردید دست‌آوردهای بیش از دو قرن رویارویی، مجاهدت و اندیشه ورزی، با همه آزمون‌ها، خطاها، فرازها و فرودهایی که داشته، سرمایه‌ای ارجمند است که در بوته نقد عالمانه عیار آن‌ها معین، و دستمایه‌ای برای پیشرفت و خروج از بحران کنونی می‌گردد.