تصویر ذات‌گرایانه و علمی جهان

بحث از ذات در متافیزیک ارسطو، و سپس در سنت مشائی، فلسفه غرب و فلسفه اسلامی اهمیتی بنیادین داشته است. با نفی امکان شناخت ذات اشیا در سنت کانتی و نوکانتی، و به ویژه با انکار متافیزیک در پوزیتیویسم منطقی سخن گفتن از ذات اشیا ناممکن شد. اما با طرح دوباره متافیزیک در فلسفه علم و تلاش برای تبیین متافیزیکی رفتار فیزیکی و شیمیایی و زیستی اشیا و قوانین طبیعی، ذات گرایی با نگرش علمی وارد مرحله تازه ای شد.

این نگرش با بحث از «کلی»ها و «نوع طبیعی» در چارچوب «متافیزیک علم» غنای درخور توجهی یافت. کتاب حاضر فرآیندی از ذات گرایی سنتی تا ذات گرایی علمی است که به چیستی ذات عناصر تشکیل دهنده این جهان می پردازد. به لحاظ تاریخی ریشه ذات گرایی به سنت ارسطویی –ذات گرایی سنتی- بازمی گردد، بنابراین فرآیند تولید محتوا با طرح موضوع ذات گرایی ارسطو آغاز شده است. در ذات گرایی ارسطو، ویژگی ها، ذات شی هستند و ذات شی بیان کنندۀ تعریف شی است.

این تقریر از ذات گرایی با نقدهای لاک و تجربه گرایان بر متافیزیک و به تبع آن ذات مواج بوده است به طوری که باب گفت وگو درباره ذات گرایی تا اواخر قرن 1‍7 گشوده نشد. از قرن 17 به بعد، با مطرح شدن نظرات دکارت، نیوتن، لاک و لایبنیتس و از طرفی افول پوزیتیویسم منطقی در نیمه دوم قرن بیستم، مجددا رویکرد متافیزیکی و مباحث مربوط به آن مطرح شد.