اختلاف نظر دینی (بررسی معرفت شناختی)

کتاب از علم سکولار تا علم دینی نوشته دکتر مهدی گلشنی است. بررسی نسبت بین علم و دین است نویسنده کتاب معتقد است که هم با بینش سکولار می‌توان در کار علمی موفق شد و هم با بینش الهی، بدین معنا که با پیوند فیزیک و مسائل متافیزیکی، بعضی مفروضات علم و دین را اثبات نمود. ناقد نیز با پذیرش اجمالی این مطلب، معتقد است که در این تحلیل هر کدام از مفهوم‌های علم، دین و سکولاریسم به طور مستقل معنا نشده‌اند، زیرا اگر سکولاریزم به معنای جدایی کامل دین از شئون دنیا باشد مورد قبول دین اسلام نیست.

کتاب از علم سکولار تا علم دینی تمام جنبه‌های این تفکر را بررسی می‌کند.

بررسی تحول ادیان و پیروان ادیان مختلف از سال 1970 میلادی تا عصر کنونی و چشم انداز آن تا سال 2050 میلادی موضوع این کتاب است.

در این کتاب با استفاده از آمارهای ارایه شده در مورد تعداد پیروان ادیان مختلف در مقیاس جهانی، به بحث در مورد روند تغییر در این آمار و گرایش و جدا شدن افراد از دینی خاصی و انتخاب دینی دیگر پرداخته شده و آمار پیروان ادیان در کشورهای مختلف جهان از سال 1970 میلادی و روند تحولات صورت گرفته در آن‌ها از لحاظ تعداد تا سال 2050 میلادی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

نویسنده به تفکیک کشورهای مختلف دنیا به بیان تعداد پیروان ادیانی مانند اسلام، مسیحیت، یهودیت، بودیسم و سایر ادیان در فاصله زمانی تاریخ مذکور پرداخته و بر اساس جدول‌ها و نمودارهایی فراز و نشیب‌های صورت گرفته در تعداد این قبیل از پیروان را مورد تحلیل آماری قرار داده است. وی درصد افزایش یا کاهش تعداد پیروان ادیان را در 220 کشور جهان بررسی نموده و علل این افزایش یا کاهش تعداد را نیز بیان کرده است.

محمد اسفندیاری در کتاب آسیب‌شناسی دینی بیان کرده است که هر پدیده‌ای، چه آشکار و چه پنهان، در معرض آسیب‌هایی است که هویت و موجودیت آن را تهدید می‌کنند. دین، به‌عنوان پدیده‌ای آسمانی، و جامعهٔ دینی، به‌عنوان واسطهٔ بین آسمان و زمین، از این قاعده مستثنی نیستند. بنابراین، بررسی و شناخت آسیب‌های دینی ضروری است و بی‌توجهی به آن، برابر با نادیده گرفتن خود این آسیب‌هاست. این کار در گذشته نیز انجام می‌شد، اما با پیدایش و تخصصی شدن رشتهٔ علمی «آسیب‌شناسی»، توجه بیشتری به آن معطوف شد.  با این حال، گاهی تشخیص و نقد آسیب‌ها محل بحث و اختلاف نظر است. دیدگاه‌های مختلفی در آسیب‌شناسی دینی وجود دارد و بسته به دیدگاه هر فرد، برخی چیزها آسیب تلقی می‌شوند و برخی نه، و شدت آسیب‌ها نیز متفاوت است، اما برای رفع آسیب‌ها، بهترین و مطمئن‌ترین راه، پذیرش حاکمیت عقل است. به عقیدهٔ نویسنده دین سالم در عقل سالم و جامعهٔ عقلانی شکل می‌گیرد. فرد یا جامعه‌ای که عقلانی نباشد، دیندار هم نیست و دین را نیز تباه می‌کند؛ یا آن را به‌عنوان ابزار خواب‌آور به کار می‌برد یا به عنوان سم مهلک. کسی که بخواهد دین را جایگزین عقل کند، دین را نیز از دست می‌دهد. دین برای محدود کردن یا تضعیف عقل نیامده است، بلکه هدف از فرستادن پیامبران، برانگیختن عقل انسان‌ها بوده است. عقل، دین درونی و راهنمای باطنی است و دین نیز عقل بیرونی و راهنمای ظاهری. دینداری وابسته به عقل‌گرایی و رفع آسیب‌های دینی نیز منوط به آن است. اهمیت آسیب‌شناسی دینی تا آنجاست که اگر نادیده گرفته شود، خود دین به‌عنوان یک آسیب شناخته می‌شود. شناخت و رفع آسیب‌ها ناشی از ضعف ایمان نیست، بلکه ناشی از دغدغهٔ علمی و دینی است، اما مشکل اینجاست که برخی از افراد ناآگاه، چیزهایی را که به اشتباه به دین نسبت داده‌اند، عین دین می‌پندارند و در نتیجه، آسیب‌شناسی دینی را نمی‌پذیرند.