نسیم عطرگردان

مجموعه زخم و نمک گزیده اشعار شاعر خوش قریحه و طنز‌پرداز ایرانی، سید عبدالجواد موسوی در قالب غزل، نو و ترانه و… است.

تقدیر سنگ؛ خون یخ‌زده؛ سنگ و سبو؛ خشت نخست؛ فعل وارونه؛ نیت‌انگاری دینی؛ فراسوی نیک و بد؛ اگه عاشقانه نباشن؛ فصل وصل؛ زمزمه‌های یک دیوانه؛ صراط مستقیم؛ روزپری؛ و پهلوان قصه ما برخی از اشعاغر این مجموعه‌اند.

موسوی در اشعارش از درد و دریغ می‌گوید اما نه با زبانی تلخ، او از شکست حرف می‌‌زند اما ناامیدی در کارش نیست و حتی شکست را به منزله دریچه‌ای به سو امید توصیف می‌کند.

این مجموعه پنج فصل به نام‌های کبود روبه مرگ، زیر تیغ تقدیر، خاموشی، از درون چاه و صراط مستقیم دارد. موسوی اشعار «فصل وصل» را به جلال آل احمد «بخت پای لنگ» را به یوسف علی میر شکاک،«چرخ و فلک» را به حمید عجمی، زیر تیغ را به فرهاد مهراد، زمزمه های یک یوانه را به زنده‌یاد منوچهر احترامی، امن عیش را به نیچه، هولدرین و هیدگر، بهای بهشت را به سیدعلی میرفتاح، جان سخت را به مرتضی سرهنگی و هدایت‌الله بهبودی، بخت پای لنگ را به یوسفعلی میرشکاک و چرخ و فلک را به حمید عجمی تقدیم کرده است.

موسوی در این مجموعه شعرهایی را هم برای حضرت فاطمه زهرا (س)، حضرت مهدی (عج)، امام حسن مجتبی ( ع)، حضرت زینب کبری (س) و حضرت ابوالفضل (ع) سروده است.

کتاب بر این رواق مقرنس تهیه مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری است این کتاب گزیده‌ی نقد و بررسی‌های شعر استاد علی معلم دامغانی است. این کتاب پژوهشی ارزشمند است در آثار این شاعر بزرگ پس از انقلاب که شعرها و ترانه‌های او برای مردم آشنا است.

درباره شعر علی معلم باید بدانیم که شعر او دو وجه دارد: وجهی عام که به زبان خواص است و وجهی خاص که به زبان عوام نزدیک تر است. وجه نخست شامل مثنوی است و وجه دوم شامل غزلیات، قطعات و قصاید. معلم در مثنوی های خود نوآوری بنیادینی را در امتداد قالب های شعر کلاسیک پی افکنده است.

به کار گرفتن اوزان غزل و قصیده در مثنوی و رویکرد به فضای شعر نیمایی، ضمن حفظ موازین کلاسیک، تعریفی فشرده از شعری است که معلم به ادبیات دهة اخیر عرضه داشته است. در اشعار معلم، تقریباً هیچ گاه به بیت یا مصراعی بر نمی خوریم که در آن ها وجه ادبی فدای حوادث و جریانات و هیجانات سیاسی و اجتماعی و… شده باشد. او تأثیر سنّت هزار و اند سالة شعر فارسی را به نحوی بسیار شگفت انگیز و زیاد در شعرش عرضه می کند. شعر او به واسطة نظم ممتاز، دیدگاه فکورانه و بینش عمیق شاعر، ممتاز و مشخص شده است.

اما به گفتة سعید هوشنگی و اکبر بهداروند به کارگیری تعبیرات مستعمل و تکراری، یکی از کاستی های موجود در غزل معلم است. استفاده از صحنه های خیال دیگر شاعران، از نمودهای دیگر نقص کلام وی است؛ به ویژه در غزل ها. دکتر صابر امامی می گوید: «آفرینش و توجه به اسطوره های خلقت، از مضمون های اساسی شعر معلم است.» از سوی دیگر محمد کاظم کاظمی در نقد اشعار معلم بیان می کند: «علی معلم یک سلسله هنرنمایی های زبانی دارد که بعضی شان اندک اند اما مجموعة این ها، زبان او را متمایز و پُربار ساخته است.

وجه مشترک همه این کارهای زبانی، خارج ساختن جمله از ساختار عادی و هنجار آن است.» جواد صالحی می گوید: «به گمان من، شعرهای این شاعر، مثل شاعران سبک هندی، برخوردار از ابهامی است که شاعر به عمد در شعرهای خود اعمال کرده است، و این ابهام ناشی از دیدگاه معرفت شناسی اوست و…» در این کتاب همچنین شاعران و نویسندگان دیگری نیز به نقد و تحلیل اشعار علی معلم پرداخته که از میان آن ها برخی یک شعر را برگزیده و آن را مورد نقد قرار داده اند.