گذر از غبار آینه

«سراسر پنجره»، مجموعه داستان‌های منتخب جایزه ادبی طهران است.

در بخشی از داستان «تاپو» از این مجموعه داستان کوتاه می‌خوانیم: «حالا اگر پریسا دستش را بی‌هوا ببرد توی سوراخ کُنار دنبال خنجر فولادی کوچک و مار دستش را بگزد، شاید سراسیمه بدوند دنبال وانت که نرسیده به ده وسایل را خالی کرد و گازش را گرفت و رفت ـ که برساندشان بیمارستانی، جایی. اما دست توی سوراخ نمی‌برد. فقط چراغ می‌اندازد توی سوراخ تنه، بعد می‌دود طرف برادر و عموزاده‌هایش که بروند سروقت کلید. دیوار پشتی خانه، سنگ شانزدهم، ردیف ششم دیوار را که بردارند، کلید را پیدا می‌کنند.

معلوم است قفلی که شصت سال است باز نشده، زنگ زده و با بدبختی باز می‌شود. در هم که باز بشود، اگر چوبی، عصایی، دسته جارویی نداشته باشند که توی تارهای عنکبوت بچرخانند، نمی‌توانند وارد خانه بشوند. اما این کار را هم می‌کنند. بعد هم می‌روند تو و تا بالای طاق و چشمه را پاک می‌کنند و چهار نفری به تارهای عنکبوتِ آویزان از سروصورت هم می‌خندند. اتاق کناری انگار مطبخ هم بوده؛ چون دود یک طرف اتاق را سیاه کرده. آن‌طرفش هم روی یک تخت چوبی رختخواب چیده‌اند تا بالا و صدای موش از لابه‌لایشان بلند است.

حالا جیغ‌جیغ دخترها پسرها را وامی‌دارد رختخواب‌ها را از آن یکی درِ مطبخ، که به طرف دره پریزاد باز می‌شود، ببرند کنار دره که موش‌های ریز و درشت از گوشه‌وکنار لحاف و تشک‌های پرخاک و پوسیده همین‌طور بپرند بیرون. ظرف‌ها و دیگچه‌های کج‌وکوله و تاربسته و گلیم‌های بختیاری سنگین از خاک را هم که انداخته‌اند بیرون. بعد با کیسه گچی که از دکان همه‌چیزفروشی امامزاده خریده‌اند، تا جایی که دستشان می‌رسد، یک لایۀ نازک گچ روی کاهگل دیوارهای بی‌پنجره می‌کشند که مثلاً خانه رنگ‌ورویی بگیرد. سوراخ موش‌ها را هم گرفته‌اند. کمی نفت هم که بریزند این‌طرف و آن‌طرف، خیالشان از مار و مور هم کمی راحت می‌شود».

«تلاوت» یک اثر معرفت‌شناسانه است. طهماسبی در این رمان تلاش کرده است با دیدی تازه در هر فصل، تجربه‌ نویی از نویسندگی را به نمایش بگذارد. شخصیت‌های رمان همه اثیری هستند و مفاهیمی همچون نگاه، سکوت، درد و غیرت در این رمان ۱۲۷ صفحه‌ای، تشخص یافته‌اند. فضا و زبان داستان شاعرانه است. زبان سرشار از عاطفه و روح شاعرانگی غالب در این اثر، آن‌ را از سایر نمونه‌هایی که تا کنون در قالب ادبیات معنوی عرضه شده‌اند، جدا می‌کند. در این رمان به جای انسان­ها این مفاهیم هستند که شخصیت­های اصلی به شمار می‌روند و طی آن داستان درون و بیرون دنیای انسان­ها بیان می‌شود. قادر طهماسبی در نخستین تجربه‌ خود برای خلق رمان، عشق زمینی و آسمانی را در کنار هم قرار داده است و تمایز و تقابل و شباهت‌های آن‌ها را بر‌می‌شمارد. روایت‌های مشهور عاشقانه‌‌ای چون «لیلی و مجنون» و «خسرو شیرین» هم در حاشیه این رمان قرار گرفته­‌اند و ایفای نقش می‌کنند. در انتهای رمان«تلاوت» یک مثنوی با نام «سیری در خویشتن» آمده است که به شیوه‌ تمامی مثنوی‌های طهماسبی، لبریز از احساس است. یکی دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های رمان «تلاوت»، بازخوانی روایات کهن است. که‌ باب طبع بسیاری از خوانندگان معاصر نیز هست. طهماسبی هم از همین شیوه و نگرش، نهایت سود را جسته است تا مخاطب امروزین را با خود همراه کند. قادر طهماسبی: داستان تلاوت با نام حضرت زهرا (س) شروع می‌شود و در انتها نیز به واقعه کربلا می‌رسد؛ اما کلیت زندگی انسان در آن بررسی می‌شود؛ زیرا هر انسانی با بهشت مثالی روبه‌روست و تلاش می‌کند به آن دست یابد. هر انسانی آیتی از اسم اعظم است که باید خود را تلاوت کند و این موضوع در این رمان به شکلی داستانی روایت می‌شود. رسیدن به خویشتن خویش و درک آگاهی از این شناخت است که داستان این رمان را شکل می‌دهد. در این رمان، از شاخ و برگ دادن‌های بیهوده دوری نموده و به صورتی کاملا فشرده به روایت خودم پرداخته­‌ام. در سال‌های گذشته در کشور ما حوادث تلخی رخ داده که جامعه را به سوی خشونت سوق داده است. هر چند این حوادث در زمان جنگ نیز رخ می‌داد، اما فضای عمومی جامعه هرگز تا این حد خشن نشد. به ­دلیل همین فضای نه چندان دلچسب تصمیم گرفتم در رمان «تلاوت» دست به دامان معرفت شوم و داستان را از طبیعت آغاز کنم.